Van nieuwe dreigingen tot werken aan weerbaarheid: een blik vooruit
In deze reeks keken we in verschillende artikelen terug: op het ontstaan van de GHOR, de ontwikkelingen in de eerste decennia en recente ontwikkelingen zoals de coronapandemie. In dit laatste artikel kijken we niet langer achterom, maar juist vooruit: welke ontwikkelingen spelen er op dit moment en komende jaren en hoe bouwen we vanuit de GHOR mee aan een gezonde, veilige en weerbare samenleving?
Van nieuwe dreigingen tot werken aan weerbaarheid: een blik vooruit
In deze reeks keken we in verschillende artikelen terug: op het ontstaan van de GHOR, de ontwikkelingen in de eerste decennia en recente ontwikkelingen zoals de coronapandemie. In dit laatste artikel kijken we niet langer achterom, maar juist vooruit: welke ontwikkelingen spelen er op dit moment en komende jaren en hoe bouwen we vanuit de GHOR mee aan een gezonde, veilige en weerbare samenleving?
Versterken weerbaarheid
Ontwikkelingen op het wereldtoneel zetten de vrede en veiligheid die we de afgelopen decennia in Nederland hebben ervaren onder druk. Van oorlog tot hybride aanvallen, en van een pandemie tot klimaatverandering: de kans dat Nederland te maken krijgt met maatschappelijke ontwrichting neemt hierdoor toe. Daarom staat het thema ‘veiligheid en weerbaarheid’ hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. De GHOR heeft als spil tussen het zorgdomein en de veiligheidsregio’s een cruciale positie en rol als het gaat om veiligheid en weerbaarheid. Weerbaarheid begint bij gezondheid en een weerbare zorg is een belangrijke randvoorwaarde voor een weerbare maatschappij. Want ook onder extreme omstandigheden moet er toegang zijn tot goede zorg (zorgcontinuïteit). Bovendien houden de dreigingen waar we mee te maken hebben, zich niet aan regio-grenzen. Daarom zullen we ons in de toekomst, meer nog dan nu, bovenregionaal en op landelijk niveau moeten voorbereiden om deze dreigingen het hoofd te bieden. Vanwege hun sterke netwerk, vervullen de GHOR-bureaus ook hierin een belangrijke rol.
Foto: Ministerie van Defensie
Foto: Frans Berkelaar
Landelijke crisisplannen
In een Rijksbrede Risicoanalyse heeft de Rijksoverheid beschreven welke dreigingen de nationale veiligheid kunnen aantasten. Ook zijn de bijbehorende risico’s vastgesteld en zijn daarvoor Landelijke Crisisplannen (LCP’s) opgesteld. Een LCP geeft op hoofdlijnen overzicht en inzicht van de gemaakte afspraken over de beheersing van een specifieke crisis. Het is een leidraad en beschrijft de crisisaanpak op landelijk niveau en de samenwerking met en aansluiting van betrokken publieke en private partners en netwerken, waaronder de GHOR. Inmiddels zijn LCP’s opgesteld over Natuurbranden (2025), Straling (2021), Hoogwater en Overstromingen (2021), Digitaal (2022), Olie (2023), Extreem Geweld en Terrorisme (2023). De huidige Nationale Crisisplannen voor luchtvaartongevallen (2020), gas (2022) en elektriciteit (2022) worden momenteel omgezet naar een LCP.
Herziening Wet Veiligheidsregio
Om ervoor te zorgen dat Nederland beter op de rampen en crises van de toekomst is voorbereid werkt het ministerie van Justitie & Veiligheid aan een herziening van de Wet Veiligheidsregio. Om hier input voor te leveren, heeft GGD GHOR Nederland namens de DPG’en en samen met de Raad van Commandanten en Directeuren Veiligheidsregio (RCDV) in 2024 de twopager ‘Positie en taken GHOR in het stelsel’ opgesteld. Deze is in oktober 2024 door de voorzitter van het Veiligheidsberaad aan de staatssecretaris van Justitie & Veiligheid gestuurd. In de twopager pleiten we voor het verduidelijken van taken en definities, het verbeteren van de samenhang tussen de algemene en de functionele keten, het opnemen van het zorgrisicoprofiel in het wettelijk kader en het verstevigen van de informatiedeling binnen de geneeskundige keten.
Informatiemanagement
Digitalisering, informatiemanagement en artificial intelligence (AI) ontwikkelen zich razendsnel. Ook voor de GHOR is informatiemanagement een belangrijk aandachtspunt. In een steeds complexer wordend crisislandschap is het essentieel dat iedereen snel dezelfde informatie heeft. Door gegevens vanuit één centrale plek te delen met de partners uit de witte keten en multidisciplinaire partners ontstaat een actueel en integraal beeld van de situatie. Dat versnelt en optimaliseert de besluitvorming. Maar ook in de koude fase heeft dit informatieknooppunt een belangrijke rol. Dankzij ontwikkelingen als het LCMS-GZ (Landelijk Crisis Management Systeem-Geneeskundige Zorg) en KCR2 (Knooppunt Coördinatie Regio’s-Rijk) groeien we toe naar een gezamenlijk gedeeld regionaal en landelijk beeld, zowel in de koude als warme fase.
Slimme technologie en datagedreven werken spelen ook komende jaren een sleutelrol: van artificial intelligence die risico’s voorspelt tot digitale dashboards om samen te werken, en systemen die naadloos onderling communiceren. In een tijd waarin crises complexer en dynamischer worden, biedt het gebruik van data en slimme systemen ongekende mogelijkheden om sneller, slimmer en effectiever te handelen. Dat vraagt echter wel om duidelijke afspraken over kwaliteit van data, eigenaarschap, privacy en ethiek. En tegelijkertijd groeit het belang van informatiebeveiliging. De GHOR werkt immers met gevoelige en operationele data, waardoor cybersecuritymaatregelen zoals versleuteling, toegangsbeheer en monitoring cruciaal zijn.
Van LOCC naar KCR2
Onderdeel van de ontwikkelingen op het gebeid van informatiemanagement, is de ontwikkeling van KCR2, het Knooppunt Coördinatie Regio’s-Rijk. Sinds 2005 is er een Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) om tijdens crises hulp te coördineren en bij (dreigende) nationale en internationale incidenten de samenwerking van politie, brandweer en andere organisaties, zoals de GHOR, te faciliteren. Bij recente landelijke crises, zoals de coronapandemie, de instroom van Oekraïense vluchtelingen en de overstromingen in Limburg, werd geconstateerd dat er een grote behoefte is aan intensievere samenwerking en informatiebundeling. Daarom worden de fundamenten van het LOCC nu gebruikt om een nieuw, intensiever samenwerkingsverband te vormen tussen het rijk en de veiligheidsregio's: het Knooppunt Coördinatie Regio’s-Rijk, KCR2. Door op één centraal punt alle relevante informatie te verzamelen, bundelen en ontsluiten voor alle betrokken partijen kunnen crises effectiever worden aangepakt. Binnen KCR2 organiseren de veiligheidsregio’s informatieknooppunten waardoor de informatie van crisispartners en van de eigen organisatie gedeeld kan worden, en uitwisseling mogelijk is met andere regio’s en met landelijke partners. Deze knooppunten zijn volgens afgesproken standaarden, normen en architectuur ingericht. Het bestaande LOCC gaat in 2026 over in de nieuwe KCR2-organisatie.
Naar een landelijk zorgrisicoprofiel
Nadat in contourennota was geadviseerd om in elke regio een zorgrisicoprofiel te maken, gingen vrijwel alle GHOR-regio’s hiermee aan de slag. Inmiddels hebben bijna alle regio’s een zorgrisicoprofiel in de maak of vastgesteld. De gebruikte werkwijze en vorm verschilt echter per regio. Daarom wordt de werkwijze nu tegen het licht gehouden en wordt bekeken wat de zorgrisicoprofielen overal hebben opgeleverd. Ook is een landelijk gedragen methodiek ontwikkeld, die moet helpen bij volgende versies en die zorgt voor meer eenduidigheid in het land: de Landelijke Leidraad Zorgrisicoprofiel. Met het zorgrisicoprofiel werkt de GHOR aan het toekomstbestendiger maken van de regio’s, door over de uitgewerkte risico’s met partners in gesprek te gaan over het versterken van de zorg en deze voor te bereiden op mogelijke crises.
Uitbreiding GGB met GBGO
In januari 2026 bestaat de Grootschalige Geneeskundige Bijstand (GGB) 10 jaar. De GGB wordt ingezet bij grote incidenten met veel slachtoffers, als aanvulling op de reguliere acute zorg. Daarbij werken reguliere ambulancediensten en het Nederlandse Rode Kruis samen om gewonde slachtoffers zo spoedig mogelijk de benodigde behandeling te bieden.
Inmiddels wordt gewerkt aan een aanvulling op de GGB, in het kader van nieuwe soorten dreigingen. Want waar de GGB zich vooral richt op flitsrampen, zien we dat veel nieuwe dreigingen tot een langdurige crisissituatie kunnen leiden, zoals bleek tijdens de coronapandemie en de langdurige stroomstoring in Spanje. Daarom werken we mee aan een generiek model voor Grootschalige en Bijzondere Geneeskundige Opschaling (GBGO), als verbreding van de huidige GGB. Dit model voorziet in een gecoördineerde nationale aanpak, waarin we ook beschrijven hoe je in extreme situaties omgaat met capaciteitsbeheer, prioritering bij schaarste en bestuurlijke regie. Dit zijn essentiële elementen bij langdurige ontwrichting van het zorgstelsel.
Bronnen:
- Op weg naar een toekomstbestendige informatievoorziening
- Luc Dietz: “We verbinden rijk en veiligheidsregio’s bij crises”
- Landelijk Operationeel Coördinatie Centrum (LOCC) (Rijksoverheid)
- Weerbaarheid (GGD GHOR Nederland)
- Rijksbrede Risicoanalyse Nationale Veiligheid
- Landelijke Crisisplannen
- Herziening Wet Veiligheidsregio's (Veilighedisberaad)
Fotografie/beeld:
- Geneeskundige NAVO-oefening Vigorous Warrior: Ministerie van Defensie
- Helikopter Mobiel medisch Team: Frans Berkelaar
- Wvr: Megin Zondervan, Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond
- Informatiemanagement: GHOR Brabant Midden-West-Noord
- Overleg multipartners (ZRP): Jeffrey Koper, GHOR Kennemerland
- GGB-oefening: Henri Westerveld, GHOR Zuid-Holland Zuid