Van pandemie tot jubileum: 2020-2025

Na de ontwikkelingen van de afgelopen 2 decennia is de GHOR een volwassen organisatie met een stevige positie in zorg- en crisisland. Dan gebeurt er begin 2020 iets dat de wereld op zijn kop zet: de coronapandemie breekt uit en dit nieuwe virus houdt de wereld in zijn greep. Wat betekende dit voor de GHOR? In dit artikel blikken we terug op die heftige periode en de ontwikkelingen die de jaren erna volgden.

Januari 2020: 2019-nCoV

Het is begin januari 2020 als de eerste nieuwsberichten doorsijpelen over patiënten in China die ziek zijn geworden van een onbekende longziekte. In de media werd toen nog gesproken van het Wuhan virus, de Chinese stad waar het virus voor het eerst werd aangetroffen. Op 10 januari 2020 publiceert het RIVM het eerste bericht over het nieuwe virus: “In één en mogelijk meer patiënten werd echter een nieuw coronavirus gevonden dat afwijkt van de bekende coronavirussen die bij mensen voorkomen”, schrijft het RIVM. Op dat moment is er nog geen reden voor grote zorgen, er is nog geen aanwijzing dat het virus van mens tot mens wordt overgedragen en het ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) acht de kans dat dit virus zich naar Europa zou verspreiden erg klein. Die situatie verandert snel, want de minister voor Medische Zorg informeert de Tweede Kamer op 22 januari dat er bij enkele patiënten is bevestigd dat zij via een andere persoon besmet geraakt zijn. Op 24 januari komt het Outbreak Management Team voor het eerst bij elkaar om het nieuwe virus, dat op dat moment de naam 2019-nCoV draagt, te bespreken. Eind januari classificeert de minister van VWS 2019-nCoV als meldplichtige A-ziekte.

Beeld: NOS

Februari 2020: COVID-19

Op 11 februari 2020 maakt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bekend dat deze nieuwe, onbekende ziekte de naam COVID-19 krijgt, een afkorting van COronaVIrus Disease, aangevuld met het jaartal van ontdekking. Het RIVM organiseert voorlichting voor de voorzitters van de veiligheidsregio’s en de infectieziektebestrijding in Nederland stelt het draaiboek voor de uitbraak van een nieuwe infectieziekte in werking en bereidt zich voor op de mogelijkheid dat deze nieuwe ziekte Nederland bereikt. Op 27 februari krijgt minister Bruins tijdens een televisie-uitzending te horen dat bij een patiënt in Brabant het nieuwe coronavirus is gevonden. Vanaf dit moment hield COVID-19 Nederland in zijn greep en brak ook voor de GHOR een intensieve tijd aan.

Maart 2020: nationale crisisstructuur, GRIP-4 en landelijke maatregelen

De ontwikkelingen volgen elkaar in razend tempo op: er wordt opgeschaald naar de nationale crisisstructuur, premier Rutte kondigt landelijke maatregelen aan, spreekt het land toe en in alle veiligheidsregio’s werd GRIP-4 afgekondigd. Dat is een unicum: nooit eerder was er in Nederland een situatie waarin alle 25 veiligheidsregio’s tegelijkertijd voor een langere periode zijn opgeschaald naar dit GRIP-niveau. In het hele land waren de GHOR medewerkers betrokken bij de regionale coördinatie in de operationele, tactische en bestuurlijke overleggen die bij deze opschaling horen.

De GHOR was in deze periode verantwoordelijk voor de geneeskundige coördinatie in de regio, maar moest ook opereren binnen een landelijk aangestuurd kader. Het maakt de rol van GHOR in afstemming en uitvoering intensiever en complexer. Een van de manieren waarop hieraan uitvoering werd gegeven is de deelname van de voorzitter van het Veiligheidsberaad en de portefeuillehouder GHOR aan de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCb). Pas op 1 april 2022 komt er een officieel einde aan deze langdurige (deels GRIP4) opschaling.

Beeld: NOS

2020: Langdurige crisis

In de eerste maanden van de coronacrisis houdt de GHOR zich onder meer bezig met de inventarisatie, verdeling en distributie van de schaarse persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals mondkapjes en gezichtsmaskers. Ook werkt de GHOR aan inzicht in capaciteiten van zorgpartners, waarbij het lastig blijkt om een volledig, actueel beeld te krijgen van de (zorg)situatie in de regio. Als de ziekenhuizen in Brabant en Limburg vollopen, blijkt regionale spreiding van patiënten niet langer voldoende. Daarom wordt het Landelijk Coördinatiecentrum Patiëntenspreiding (LCPS) opgericht, om samen met de Regionale Coördinatiecentra Patiëntenspreiding (RCPS) en met regionale coördinatiepunten van de GGD en GHOR de druk op de zorg gelijkmatiger over het land te spreiden.

Tijdens de coronacrisis was de onderlinge rolverdeling tussen GHOR en ROAZ niet altijd even helder. Toch deden de ROAZ’en en GHOR-bureaus veel goede, nieuwe ervaringen op met de onderlinge samenwerking. Goede samenwerking op het snijvlak van de verantwoordelijkheden van de Directeuren Publieke Gezondheid en de voorzitter ROAZ bleek essentieel. De ervaringen hiermee tijdens de coronapandemie waren voor GGD GHOR Nederland en het LNAZ aanleiding tot het schrijven van de Handreiking samenwerking ROAZ en DPG over samenwerking in de regio bij rampen en crises (2024).

De langdurige crisis had ook andere onverwachte gevolgen, zoals het ontstaan van een nieuw overleg, RONAZ, Regionaal Overleg Niet-Acute Zorg. En het gaf de GHOR bureaus de kans zich te ontwikkelen als netwerkorganisatie en een duidelijkere advies rol konden pakken, zowel richting gemeenten als de ketenpartners.

December 2020: Evaluatie Wet veiligheidsregio's

Te midden van alle pandemische actie wordt de Wet veiligheidsregio’s geëvalueerd, en in december 2020 verschijnt het eindrapport van de evaluatiecommissie. De commissie twijfelt aan de toegevoegde waarde van de GHOR als afzonderlijke organisatie en stelt voor om in een nieuwe wet de regie op geneeskundige hulpverlening bij crises neer te leggen bij de dienst crisisbeheersing van de veiligheidsregio. De reactie vanuit het veld is kritisch. De evaluatiecommissie gaat voorbij aan de complexiteit van het zorgveld en aan het feit dat de GHOR opgeschaalde publieke gezondheid betreft. Opvolging van het advies zou gevolgen hebben voor de rol van de DPG, voor de Wet publieke gezondheid (Wpg) en voor de GGD, wat onvoldoende in de beschouwingen was meegenomen. De conclusies van de commissie lijken tot slot ook sterk gekleurd door de pandemie. Naast het feit dat deze crisis nog volop gaande was en er nog geen evaluatie had plaatsgevonden, was daardoor ook de balans met vaker voorkomende crisistypen zoek. De rol van de GHOR bij bijvoorbeeld flitsrampen en grote zedenzaken bleef in de evaluatie onderbelicht.

2020-2021: Vernieuwing GHOR4all

GHOR4all is een online systeem waar zorginstellingen informatie over hun organisatie beheren die van belang is voor de hulpdiensten en de GHOR, zoals telefoonnummers die 24/7 bereikbaar zijn en gegevens over het aantal en type cliënten. Het systeem bestond al enkele jaren en in 2019 had de toenmalige vakgroep GHOR4all de weg ingezet om GHOR4all te vernieuwen. Dat betekende dat naast de drukke coronawerkzaamheden ook gewerkt werd aan de ontwikkeling van een nieuwe GHOR4all. Onderdeel hiervan was een koppeling met KRZ (KernRegistratieZorginstellingen). In de loop van 2020 werd het systeem zo goed en kwaad als dat tussendoor ging getest, waarbij ook een beroep op enkele zorginstellingen werd gedaan. Eind januari 2021 ging het nieuwe GHOR4all live.

2021: Evenementenveiligheid in coronatijd

Als gevolg voor de maatregelen die worden genomen om het coronavirus in te dammen, kunnen tijdens de pandemie regelmatig geen evenementen plaatsvinden. Toch zijn er ook verschillende periodes, waarin evenementen wel mogelijk zijn, onder voorwaarde dat de geldende maatregelen in acht worden genomen, zoals beperkte capaciteit of 1,5 meter afstand houden en later een test-, vaccinatie- of herstelbewijs. Dit levert nieuwe uitdagingen op voor de GHOR, die adviseert over de gezondheidskundige aspecten bij evenementen.

De Richtlijn Evenementenzorg tijdens COVID-19 wordt ontwikkeld als aanvulling op de Veldnorm Evenementenzorg en in 2021 ondersteunt de GHOR bij de zogeheten ‘Fieldlab Evenementen’, proefevenementen waarmee onderzocht werd hoe evenementen veilig kunnen plaatsvinden ondanks het coronavirus. Op basis van de resultaten zijn vanaf 30 juni 2021 weer evenementen toegestaan met 100% van de bezoekerscapaciteit, op voorwaarde dat iedere bezoeker zich vooraf heeft laten testen of in het bezit is van een vaccinatie- of herstelbewijs. Grote evenementen die plaatsvonden tijdens de pandemie waren onder andere de Dutch Grand Prix 2021, het Songfestival in Rotterdam en diverse festivals zoals Back to Live, Verknipt en Wonderfeel. In een enkel geval is er zelfs een dancefeest georganiseerd met het doel om mensen gevaccineerd te krijgen: Dansen met Janssen.

December 2022: Contourennota

In december 2022 publiceert het ministerie van Justitie en Veiligheid de Contourennota Versterking Crisisbeheersing en Brandweerzorg, die is opgesteld naar aanleiding van de evaluatie van de Wet veiligheidsregio’s (Wvr) en de lessen uit recente crises zoals de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne. De contourennota is richtinggevend voor de vernieuwing van de organisatiestructuur en samenwerking van vaste veiligheidspartners als de veiligheidsregio’s, gemeenten, Openbaar Ministerie (OM) en politie bij risico’s en crises.

De contourennota gaat ook in op de rol van de GHOR en gaat daarbij in tegen het advies van de evaluatiecommissie: “Geneeskundige hulpverlening in het kader van de rampenbestrijding en crisisbeheersing en de voorbereiding daarop zijn een wezenlijk onderdeel van de publieke veiligheidstaken. De GHOR, als onderdeel van de veiligheidsregio en onder aansturing van de DPG, vervult hierin een onafhankelijke en noodzakelijke regiefunctie. De GHOR en de DPG zijn en blijven - anders dan de evaluatiecommissie adviseert - dan ook een essentieel onderdeel van de publieke veiligheid.”

Acties die in het kader van de GHOR worden geformuleerd zijn verduidelijking van de taken van de GHOR bij regiogrens overschrijdende of landelijke crises van langere duur, introductie van het zorgrisicoprofiel en bestuurlijke vaststelling ervan en verduidelijking van de sturing en regie door de GHOR in relatie tot de aanpassing van de Wet publieke gezondheid (Wpg).

2022: Een nieuwe look

Vanaf 2022 werden de GHOR-collega’s in een nieuw jasje gestoken. De nieuwe dienstkleding werd gefaseerd ingevoerd, als vervanging van de vorige landelijke kledinglijn uit 2003. Deze oude lijn voldeed niet meer aan de moderne eisen op het gebied van veiligheid, draagcomfort, duurzaamheid en professionele uitstraling. De stijl sluit aan op de nieuwe kleding van ambulancemedewerkers. Er ging een heel traject vooraf aan de invoering van de nieuwe kleding: in 2018 werd een eerste proefmodel gemaakt door de ontwerpster van de ambulancekleding. Dat eerste model was gifgroen en werd afgekeurd, omdat rekening gehouden moest worden met toegestane kleurstellingen, die bovendien veilig zijn en niet al door andere organisaties worden gebruikt. Begin 2020 volgde het definitieve ontwerp, dat ter goedkeuring werd voorgelegd de GHOR-hoofden. Het duurde nog even voordat de kleding ook daadwerkelijk gedragen kon worden, mede door aanbestedingen en leveringsproblemen door corona. In de loop van 2022 en 2023 kon de kleding eindelijk verspreid worden naar alle regio’s.

2023-2024: Zorgrisicoprofielen

In 2018 startte GHOR Haaglanden al met het eerste zorgrisicoprofiel, dat in 2021 werd vastgesteld. Een zorgrisicoprofiel is een regionale analyse, die in kaart brengt waarop de zorgketen zich moet voorbereiden om altijd acute en publieke zorg te kunnen leveren aan patiënten die dat nodig hebben. Het zorgrisicoprofiel benoemt specifieke crisistypen – van cyberaanvallen tot uitval van elektriciteit en van pandemie tot natuurramp – en analyseert de kwetsbaarheden in de zorgketen voor dat type crisis. Het wordt opgesteld door de GHOR in nauwe samenwerking met zorgorganisaties uit de regio. Het profiel is niet alleen een beleidsinstrument, maar ook een katalysator voor ketengerichte crisisvoorbereiding. Het is daarmee een belangrijk middel om te werken aan een veerkrachtige en weerbare zorg. Nadat in contourennota wordt geadviseerd om in elke regio een zorgrisicoprofiel te maken, actueel te houden en minimaal tweejaarlijks herzien, gaan vrijwel alle GHOR-regio’s hiermee aan de slag. Inmiddels hebben bijna alle regio’s een zorgrisicoprofiel in de maak of reeds vastgesteld.

2025: Jubileumjaar

In 2025 bestaat de GHOR 25 jaar. Daarom zetten we het mooie werk van de GHOR gedurende het hele jaar in de spotlight, onder andere met deze serie e-magazines, video’s, allerlei regionale bijeenkomsten en events en als klap op de vuurpijl een landelijk congres op 19 november. Wat in 1996 begon als een project ‘Versterking Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen’, is inmiddels een robuuste organisatie en een belangrijke spil tussen het zorgdomein en de veiligheidsregio’s. De GHOR heeft zich ontwikkeld tot een strategische partner in de crisisbeheersing. Het jubileumjaar grijpen we natuurlijk aan om terug te blikken, maar we kijken nadrukkelijk ook vooruit: de wereld verandert en dat vraagt dat we mee veranderen, dat we ons blijven voorbereiden op nieuwe mogelijke crises, werken aan weerbaarheid en veerkracht en blijven innoveren. Zo zien we de komende 25 jaar met vertrouwen tegemoet.

In het vierde en laatste e-magazine sluiten we deze reeks af. Daarin kijken we naar lopende ontwikkelingen en blikken we vooruit naar wat de komende jaren ons mogelijk kunnen gaan brengen.

Bronnen:

Fotografie/beeld:

Coronavirus: Pixabay
Minister Bruins krijgt briefje: Uitzending NOS
Toespraak premier Rutte: Uitzending NOS
Medewerker met PBM: Ronald Loedeman Fotografie
Veiligheidsregio auto en medewerkers: Megin Zondervan
GHOR bij Dutch Grand Prix
Wagenpark: Jeffrey Koper (Veiligheidsregio Kennemerland)
Zorgrisicoprofiel: GHOR Haaglanden

Vorige pagina

Volgende pagina