Aanslag Koninginnedag 2009 Daadkrachtig optreden door politie en GHOR
Tekst: Carola van Ingen (GHOR Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland). Bovenstaande foto: door Carola van Ingen; links Theo Klein Bleumink (GHOR Noord- en Oost-Gelderland) en rechts Bert Bultman (politie Noord- en Oost-Gelderland).
"Wat begonnen is als een prachtige dag, is geëindigd in een vreselijk drama." Deze woorden sprak toenmalig koningin Beatrix, nadat op 30 april 2009 een automobilist in Apeldoorn door het publiek reed en tegen monument De Naald tot stilstand kwam. Hierbij kwamen acht personen om het leven, inclusief de dader, en raakten achttien personen gewond. Bert Bultman, al bijna 45 jaar bij de politie, was die dag aan het werk als Algemeen Commandant van het SGBO (Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden). Ook Theo Klein-Bleumink, ruim 20 jaar werkzaam bij GHOR Noord- en Oost-Gelderland, kwam naar Apeldoorn om te helpen.
Van Mexicaanse Griep naar Apeldoornse aanslag
Op het moment dat dit interview plaatsvindt, is het 15,5 jaar geleden dat de aanslag bij De Naald plaatsvond. Bert vertelt over het incident: “We hadden de dag voor het incident een briefing. Hierin deelden we informatie over mogelijke incidenten en personen die we extra scherp in het vizier hadden. ‘We weten wel hoe het zit met iedereen, tenzij er iemand is die op een zolderkamertje iets heeft bedacht’, zei ik tegen het team. Dat laatste ging waarheid worden.”
“Het was een mooie zonnige dag, we hadden ook allemaal een oranje sjaal om. Ik kreeg een bericht omdat de Mexicaanse griep was uitgebroken. De eerste besmetting was in Aalten opgedoken. Dit kan voor gedoe zorgen, dacht ik. Voor sommige mensen lijken Aalten en Apeldoorn immers op steenworp afstand te liggen.”
“Ik besloot om met de driehoek, dat zijn de (loco)-burgemeester, Hoofdofficier van Justitie en de Korpschef, aan de Europaweg in Apeldoorn de impact van het Mexicaanse griep geval te bespreken. Hoe moesten we hiermee omgaan? Op het moment dat ik in Apeldoorn met de driehoek sprak werd ik gebeld; ik moest zo snel mogelijk naar het actiecentrum komen want er was een auto het publiek ingereden. Ik kwam daar aan en zag allemaal mensen vol verbazing naar de televisies kijken, waar het nieuws in herhaling werd uitgezonden.”
Theo: “Het bericht van de Mexicaanse griep had de GHOR ook bereikt. Er was al iemand van de GHOR aanwezig in het actiecentrum, omdat het Koninginnedag was. Die persoon kon zich nu met de griep gaan bezighouden. Ik zat zelf thuis van de zon te genieten toen ik hoorde dat er iets aan de hand was in Apeldoorn. Eind van de middag ben ik naar de Europaweg gegaan, om het Hoofd Sectie GHOR af te lossen.”
“Het was een heksenketel in het actiecentrum. Mijn eerste actie was dan ook het naar huis sturen van mensen uit mijn sectie. We zaten er met veel te veel. Mensen zaten er ook doorheen, waren al vanaf ’s ochtends bezig met Koninginnedag. Eerst vrolijk natuurlijk, maar daarna vanuit de ellende.”
Alles uit de kast tijdens deze crisis
Bert: “Het SGBO kwam bij elkaar om een eerste beeld van de situatie te vormen. Ook het Regionaal Operationeel Team (ROT) kwam bij elkaar. Op de plaats van het incident waren veel collega’s aanwezig, het was tenslotte Koninginnedag. We moesten ervoor gaan zorgen dat de bezoekers zo snel mogelijk de stad uit zouden gaan, het feest werd namelijk beëindigd. De locatie waar de auto stond moest veilig worden verklaard. Het werd een plaats delict, met bijbehorende regels. Op het actiecentrum kwam premier Balkenende later op de dag op bezoek. Ondanks dat we in een crisis zaten werd daar wel de tafel netjes voor gedekt met een kleedje, kopjes en schoteltjes.”
Theo: “Het was voor ons lastig om de slachtoffers in beeld te krijgen en om contact te krijgen met ziekenhuizen. De politie kon vanwege privacy niet direct de identificatie van slachtoffers doorgeven. En sommigen hadden dit niet eens bij zich. Daarnaast kwam één achternaam met geboortedatum twee keer voor. Dit gaf nog wat verwarring. Later bleek het om een tweeling te gaan.”
Er is veel veranderd in 15 jaar
Theo: “We hadden in 2009 nog niet de afspraken met ziekenhuizen die we nu hebben. Ook hadden we nog geen informatiecoördinatoren en er was geen slachtofferregistratie. Slachtoffers waren verdeeld over meerdere ziekenhuizen, ook buiten onze regio. Het was een enorme klus om in kaart te brengen wie waar lag. De informatievoorziening binnen de GHOR heeft zich naar aanleiding van dit incident ontwikkeld. Contacten met ziekenhuizen zijn anders geworden. We hebben inmiddels vaste afspraken met ketenpartners in geval van crisis. Ook is er nu een slachtofferregistratiesysteem.”
Bert: “Dit incident was het eerste dat we in het nieuwe actiecentrum hebben opgepakt, waar we met iedereen in één ruimte zaten. We zaten daar pas een paar maanden. Het heeft gelijk zijn dienst bewezen. Je had direct contact met iedereen die betrokken was bij het incident. Het ROT en SGBO waren op die plek, de lijntjes ware kort.” Dit werd later nog bevestigd door de diverse onderzoeken die zijn gehouden naar aanleiding van het incident.
“’s Avonds werd het incident besproken in een uitzending van Pauw en Witteman. Ik vond het belangrijk te weten wat daar gezegd werd; een eerste oordeel van de pers zet de toon. Een journalist die in de uitzending was had alles live zien gebeuren. Die had gezien hoe de politie en andere hulpdiensten hebben opgetreden. De daadkracht van dit optreden werd benoemd in de uitzending. Dat gaf mij wat rust.”
Koningsdag 2025
In 2025 wordt Koninginnedag, inmiddels Koningsdag, weer in Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland georganiseerd, in Doetinchem deze keer. De leerpunten vanuit 2009 worden door politie en GHOR meegenomen in de voorbereidingen op dit evenement.