25 jaar GHOR in Utrecht
Door: Robert Jan Schouwerwou MPH, Hoofd GHOR Utrecht
Een kwart eeuw geleden werd de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie ook in de Regio (GHOR) Utrecht opgericht. Wat aanvankelijk begon als een coördinerende schakel binnen de medische hulpverlening bij rampen en crises, is inmiddels uitgegroeid tot een onmisbaar onderdeel van de veiligheidsregio en de zorgketen.
Eind 1998 startte de voorbereidingen voor de GHOR binnen de GG&GD Utrecht – destijds een regio met vier afzonderlijke GGD’en.
Vanuit het Universitair Medisch Centrum Utrecht werd ik gedetacheerd als kwartiermaker om de fundamenten te leggen voor deze organisatie, met als uitgangspunt een nauwe aansluiting op de bestaande (acute) zorgvoorzieningen. Immers Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Els Borst had aangegeven dat de reguliere zorgarrangementen ook tijdens crisis en rampen de zorg moeten leveren, een adagium dat nog steeds staat. De samenwerking met het al aanwezige Traumazorgnetwerk in de regio was dan ook een logische en essentiële stap. Prof. Dr. Loek Leenen speelde op nationaal niveau, samen met Hans de Goeij, een cruciale rol in het versterken van de medische crisiscoördinatie, als verlengstuk van de trauma- en publieke gezondheidszorg.
Afzetting door de politie van het 24 Oktoberplein, Utrecht op 18 maart 2019 na de tramaanslag. Foto: Hansmuller, Wikimedia Commons
Afstand houden vanwege corona op het Lepelenburg in Utrecht. Foto: L. Huiskes, Het Utrechts Archief
Uitdagingen en Crisisrespons
De afgelopen 25 jaar zijn gekenmerkt door diverse uitdagingen. De millenniumwisseling bracht zorgen over de continuïteit van computersystemen, een eerste test voor de GHOR. Hoewel men voorbereid was op een worstcasescenario, bleef grootschalige ontregeling uit.
Een ingrijpende gebeurtenis die de stad Utrecht diep trof, was de tramaanslag in maart 2019. In deze chaotische en dreigende situatie stond de GHOR centraal in de coördinatie van de medische hulpverlening en nazorg. De Officieren van Dienst Geneeskundig (OvD-G'en) werkten intensief samen met ambulancezorgprofessionals, ziekenhuizen – waaronder het Calamiteitenhospitaal – en andere medische partners om gewonden zo snel en adequaat mogelijk te behandelen. Daarnaast speelde de GGDrU een essentiële rol in de nazorg en het uitvoeren van gezondheidsonderzoek wat in het Gemeentelijk Beleidsteam onder leiding van burgemeester Jan van Zanen was besloten.
Ook de inzet van de OvD-G heeft de afgelopen decennia een vlucht genomen. Inmiddels noteerden wij in 2024 meer dan 1200 meldingen die om aandacht vroegen in meer of mindere mate. De verdere ontwikkeling van de ambulance- MMT zorg, de opzet van Zorg Coördinatie Centra’s (ZCC’s) hebben invloed op de organisatie en coördinatie van de zorg, dus ook tijdens crisis en rampen.
De COVID-19-Pandemie: Coördinatie op Ongekende Schaal
Toen de COVID-19-pandemie zich in een razend tempo over Nederland verspreidde, werd de GHOR opnieuw een spil in de coördinatie van de gezondheidskundige keten. Van het opzetten van test- en vaccinatielocaties door de GGD regio Utrecht tot de afstemming met ziekenhuizen en verzorgingsinstellingen: de GHOR speelde een centrale rol in het faciliteren van samenwerking en informatie-uitwisseling. Samen met het Netwerk Acute Zorg Midden-Nederland, de Veiligheidsregio en GGDrU werden data verzameld, geduid en gedeeld met de bestuurders in de regio door de DPG. De pandemie onderstreepte de flexibiliteit en het aanpassingsvermogen van de GHOR, en verstevigde de samenwerking tussen zorginstellingen, GGD en gemeenten op een ongekend niveau.
Rampenoefening in het Calamiteitenhospitaal in Utrecht. Foto: Ministerie van Defensie
Humanitaire Noodhulp: De Opvang van Oekraïense Vluchtelingen
Meer recent werd opnieuw een beroep gedaan op de GHOR bij de start van de opvang van Oekraïense vluchtelingen in de Jaarbeurs HUB. In de eerste fase was het vinden van de juiste zorgprofessionals op de juiste plek een uitdaging, maar door de snelle coördinatie en samenwerking met diverse partners, instellingen en burgerinitiatieven kon passende medische en psychosociale zorg worden geboden. Op 1 maart 2025 is de Utrechtse HUB gesloten en zijn vele door oorlog ontheemde mensen hier opgevangen.
Toekomstbestendige Zorgcoördinatie
25 jaar GHOR Utrecht betekent 25 jaar toewijding aan de gezondheid en veiligheid van de inwoners in de regio. Van technologische dreigingen tot terroristische aanslagen, van pandemieën tot humanitaire crises: steeds weer bewees de GHOR haar cruciale rol binnen de gezondheidskundige hulpverlening. Wat de toekomst ook brengt, één ding staat vast: de GHOR is een factor in de (acute) zorgketen die zich heeft bewezen en zal zich blijven inzetten voor een goed georganiseerde, efficiënte en toegankelijke medische crisisrespons.